Het Zechstein of de Zechstein-groep is een pakket gesteentelagen in de ondergrond van grote delen van het westen en midden van Europa. Het bestaat uit lagen evaporieten, schalie/kleisteen en kalksteen uit het Midden- tot Laat-Perm. Onder het Zechstein ligt het Rotliegend en erboven ligt de Buntsandstein.

Vroeger werd de naam Zechstein ook wel gebruikt om het laatste deel van het Perm mee aan te duiden. In de geologische tijdschaal wordt het betreffende gedeelte van het Perm tegenwoordig ingedeeld in twee tijdvakken: het Guadalupien en het Lopingien.

Het Zechstein vormt dikke pakketten zout in de ondergrond van Nederland, de Noordzee en Noord-Duitsland. Vaak is dit zout gaan stromen en heeft het zoutdiapieren gevormd, die de bovenliggende lagen verstoren.

In de Nederlandse lithostratigrafie wordt het Zechstein beschouwd als een groep. Deze Zechstein Groep ligt boven op de Boven-Rotliegend Groep en onder de Onder-Germaanse Trias Groep, die een deel van de Buntsandstein beslaat. In Duitsland ligt het Zechstein onder de Buntsandstein-Gruppe. De Zechstein Groep wordt onderverdeeld in zes formaties. Deze formaties komen grotendeels overeen met depositiecycli, die genummerd worden van Z1 tot Z5. De formaties zijn:

• de Boven-Zechstein Kleisteen, een laag fluviatiele schalie
• de Ohre-Formatie (Z5), schalie en steenzout
• de Aller-Formatie (Z4), rode schalie met steenzout, daarboven een anhydrietlaag en aan de top steenzout
• de Leine-Formatie (Z3), kalken en schalies, daarboven een soms een anhydrietlaag en ten slotte steenzout
• de Stassfurt-Formatie (Z2), schalie of kalksteen aan de basis, dan een anhydrietlaag en een dikke laag steenzout, soms daarboven nog een anhydrietlaag
• de Werra-Formatie (Z1), aan de basis de zogenaamde Kupferschiefer, gevolgd door schalie- en kalksteenlagen met ten slotte een dik pakket anhydriet. Aan de randen van het Permbekken bestaat deze formatie voornamelijk uit schalies

Het Zechstein zoals het in het Permbekken werd gevormd bestaat vooral uit evaporieten, maar elders zijn tegelijkertijd andere gesteenten afgezet. In het zuiden van Europa zijn uit dezelfde tijd bijvoorbeeld kalken en dolomieten te vinden.

Economische betekenis

Het Zechstein is op verschillende manieren van belang voor de olie-industrie. Evaporieten vormen een ondoordringbare laag en daarom is het Zechstein een zeer goed afsluitingsgesteente voor olie en gas onder de Noordzee. Bepaalde lagen, met name de kalksteen, kunnen ook als reservoirgesteente dienen. Wanneer het Zechstein zoutdiapieren gevormd heeft, kunnen deze traps voor olie en gas vormen.

Het Zechsteinzout wordt ook gewonnen voor de productie van keukenzout. Dit gebeurt onder andere bij het Nederlandse Slochteren. Daarnaast wordt er zeer zuiver magnesiumchloride gewonnen, als het mineraal bischofiet, onder Veendam in de Zechsteinevaporieten.

Rotliegendes

Het Rotliegend of Rotliegendes is een opeenvolging van gesteentelagen in de ondergrond van grote delen van het midden van Europa. Het Rotliegend bestaat vooral uit zandsteen en heeft een ouderdom uit het Cisuralien (Vroeg-Perm). Boven op het Rotliegend ligt het Zechstein, eronder liggen per gebied verschillende formaties uit het Carboon.

De naam Rotliegendes werd vroeger ook wel gebruikt om het vroegste deel van het Perm mee aan te duiden (dat wil zeggen: als tijdperk). Deze tijdspanne valt in de huidige geologische tijdschaal samen met het tijdvak Cisuralien.

Ontstaan

Aan het begin van het Perm was de Hercynische orogenese (vorming van bergen) in grote delen van Pangea nog in volle gang. Tegelijkertijd begonnen zich bekkens te ontwikkelen, waarvan het Permbekken een voorbeeld is. Dit bekken ligt in grote delen van Duitsland, Polen, Denemarken, de Noordzee, de Oostzee en Nederland in de ondergrond. De vroege ontwikkeling van het bekken ging gepaard met vulkanisme, verder werd het bekken gevuld met afbraakproducten van het Hercynische gebergte in het zuiden, voornamelijk zand en grind dat onder een droog en warm klimaat werd afgezet.