1. Watermolen Dunau

op de Peesgalloop, Lieshout

• In de molendatabase staat deze molen geregistreerd als een watermolen van het type onderslag watermolen (database nr. 13163), bouwjaar 1246 of eerder.
• De molen van Dunau wordt in 1246 genoemd in verband met het beekje waarop hij lag, op de grens van het vroegere Lieshout, Aarle-Rixtel en Stiphout. Hij was toen bezit van de magister van het hof van Lieshout, een uithof van de abdij van Floreffe. Hoewel in 1311 nog wel Dunouwen voorkomt als grenspunt, wordt de molen dan niet meer genoemd. Het zal de molen van het Hof van Lieshout geweest zijn: 1500 meter oost van Het Hof gelegen.
• De molen maalde op de Peesgalloop, welke daar de grens was tussen Lieshout en Aarle.  Stiphout kwam met een uitloper tot vlak bij de opgegeven plek: 80 meter.
• Het beekje is minimaal, wat de reden zal zijn dat de molendatabase denkt dat het een onderslagmolen was.
• De molen is blijkbaar tussen 1246 – 1311 verdwenen. Vermoedelijk toen vervangen door een wind-korenmolen: dat is daar echt de periode voor. Zie daarvoor: 16.1.002 Molen van Lieshout. Er is daar overigens een merkwaardig grensverloop, zoals onderstaand kaartje laat zien. Oranje stippel is de oude grens die onder de beek ook noordwaarts loopt. Zwarte stippel is moderne gemeentegrens.

de Dunouwen zijn het latere Rooijven;het woord is waarschijnlijk ontstaan uit dune (=duin) en ouwe (= beemd, waterrijk gebied, volgens Verdam) en zou dan betekenen de beemden bij het duin. De Dunouwen behoorden toen nog aan de hertog van Brabant. In 1311 werden ze aan Floreffe verkocht en in de loop van de 14de eeuw voor het grootste gedeelte ontgonnen. De Peelgal, de latere Lieshoutse Beemden, was in 1246 eigendom van Floreffe geworden. In het cijnsboek van de heren van Helmond uit 1381 (bij RHCe)komt;piscaria De Dunouwen et Pesegal; voor.
Bij dit boekje zit een kaart (omstreeks 1200)en daarop staat de watermolen in de Goorloop,(grens Lieshout en Aarle-Rixtel)De hoeve Duinhoven staat ook op deze kaart.

2. "een groesveld ter plaetse genaempt aende Moelsheijde" 1587

 

We gingen op onderzoek. De naam Molenheide staat beschreven rond 1500 als een plek genaamd Moelsheide.

Rond 1400 zou er een windmolen op de heide zijn geplaatst.

Volgens de Molensdatabase, stond er rond 1724 een windmolen voor koren op de Molenheide. Hij werd rond 1771 verplaatst naar het Lankelaar.

 

databasenr.17888

naam/polder/ aanduiding: Molen van Lieshout (1e) 

standplaats:    in de Molenheide, langs de Kievitlaan

plaats:              Lieshout gemeente Laarbeek provincie Noord-Brabant

locatie:             RD X 169776 Y 390811
                         N 51.506120 O 5.600028
                         toon op kaart  

gebouwd:        voor 1400
                         1587      verbrand en herbouwd

verdwenen:     1724-1771 verplaatst

type:                 Standerdmolen

aandrijving:    Windmolen

functie:            korenmolen

status :            verdwenen    

Verwijzingen: voorganger Lieshout, Watermolen Dunou van Lieshout (verdwenen)

verplaatst naar: Lieshout,   Molen van Lieshout (2e) (verdwenen)

informatie/ afbeeldingen: Allemolens.nl, Ten Bruggencate-nr. 17888

Geschiedenis

In de loop van de 14de eeuw werd een windmolen gebouwd op het driehoekige heidegebied ten zuidoosten van Lieshout, gevormd door de Molenweg, de Stiphoutse dijk en de grens met Stiphout. De molenrechten voor deze windmolen werden overgenomen van de watermolen aan de Peesgalloop (dbnr. 13163).

De oudste vermelding van een windmolen in Lieshout staat in een Bosch Protocol van 1414, betreffende een perceel "bij de windmolen". De oudst bekende vermelding van de naam Molenheide voor dat vrij kleine gebied is te vinden in een schepenakte van 1587. Pas later ging de naam Molenheide over op de gehele heide in het zuiden van Lieshout.

Enkele molenaars worden vermeld in de Bossche Protocollen:
- 1380 Jan Jan Mulders van Lyeshout
- 1398 Jacob zoon van Jan Jan Mulders van Lyeshout
- 1404 Jan Moelner zoon van Jacob Moelner van Lyeshout
- 1412 Henrick Arts (= Arnold) Moelner van Lyeshout
- 1416 Paul zoon van Jacob die Moelner van Lyeshout
- 1424 Paul zoon van Jacob Pauwelszoon Mulder

Op 4 juli 1587 werd de Lieshoutse molen door Staatse troepen in brand gestoken, maar in 1598 was hij alweer enkele jaren volop in bedrijf. 

Boudewijn van Lieshout liet op de fundering van de vermoedelijk rond 1500 verwoeste kloosterkerk. een huis bouwen ten behoeve van de molenaar. Dat kwam ook wel het Molenhuis te heten, thans boerderij Donkers, Het Hof 2, en werd steeds tegelijk met de molen verpacht.

In het Maatboek van 1640 staat Lodewijck Janssen vermeld als molenaar.

Na diens overlijden dacht zijn zoon Hendrik Loij Janssen in januari 1655 de pacht over te nemen. Maar tegen Sint Jan Baptist (24 juni) kwamen schout en schepenen hem aanzeggen de molen en het molenhuis te ontruimen, omdat Floreffe Hendrik Mathijssen als nieuwe molenaar had aangesteld.

In 1672 raakte de Republiek der Verenigde Nederlanden in oorlog met Frankrijk, en roofden Franse soldaten het op de molen aanwezige graan alsmede de wieken en de zeilen van de molen.

Op 29 mei 1696 werd de molen opnieuw, voor drie jaar, aan Jan Peter Roeffs verpacht voor 260 gulden en 120 vaten rogge per jaar.

In 1697 droeg Floreffe het bezit van van de Molenheide over aan ingezetenen van Lieshout. De heerlijkheid Lieshout inclusief de molen werd in 1698 overgedragen aan de abdij van Postel.

Op 24 juni 1700 nam Joost Roeffs de molenpacht over van zijn vader. Vanwege de Spaanse Successieoorlog moest de pacht in 1702 worden voldaan aan de rentmeester van de geestelijk goederen in het Kwartier van Peelland. De molenaar had niet veel verdiend, want het Staatse leger had rond de molen gekampeerd en zowat de hele oogst weggehaald. En in mei 1704 kampeerder "het clijn Engels leger" op de Molenheide.

Op last van de Raad van State werd in 1704 de molen publiek verpacht aan Corstiaan van Will. Zijn voorganger moest de slijtage aan de stenen vergoeden.

In 1714 verkocht de abdij van Postel de heerlijkheid Lieshout aan Adriaan Bout, die daarmee heer van Lieshout en eigenaar van de molen werd.

In 1724 stond de molen nog op de Molenheide.

Pachter Corstiaan van Will overleed op 6 december 1753.

In 1771 liet Adriaan Bout (kleinzoon) de Nieuwe Luytelaarse Molendijk of Molenweg aanleggen, enige tijd voor 1771 werd dus de molen verplaatst van de Molenheide naar 't Lankelaar.

Bronnen:
- "Lieshout door de eeuwen heen" LII, "De molen van Lieshout (2)", art. door A.P. Knoop en G.A. Merkelbach, De Ruif nr. 160, nov. 1985.
- "Lieshout door de eeuwen heen" LIII, "De molen van Lieshout (3)", art. door A.P. Knoop en G.A. Merkelbach, De Ruif nr. 161, dec. 1985.
- "Lieshout door de eeuwen heen" LIV, "De molen van Lieshout (4)", art. door A.P. Knoop en G.A. Merkelbach, De Ruif nr. 162, jan. 1986.
- "Lieshout door de eeuwen heen" LVI, "De molen van Lieshout (5)", art. door A.P. Knoop en G.A. Merkelbach, De Ruif nr. 163, maart 1986.
-----

De molen stond op de hoek van de Kievitlaan en de Stiphoutseweg. Nu kadastraal perceel L799, in 1832 was dat H303. Hierop zijn onze coördinaten geschat. Op het kaartje in bovengenoemde publicatie staat de molen wat noordoostelijker aangegeven.

3. Vincent van Gogh

Tijdens zijn verblijf in Nuenen trok Vincent er regelmatig op uit in de omgeving en schilderde hij in de wijde omgeving met zijn Eindhovense vriend Antoon Kerssemakers. Op zijn lange wandeltochten in de omgeving zag Vincent verschillende wind- en watermolens. Vastgesteld is dat hij in augustus 1885 de molen De Vogelenzang in Lieshout (Gemeente Laarbeek) twee keer afbeeldde als zwart-wit tekening met korenschoven op de voorgrond. 

Al in 1912 vertelde Kerssemakers in De Amsterdammer: “Zoo hebben wij verscheidene malen schilderexcursies gemaakt in Nuenen. Onder meer naar dat oud-middeleeuwsch kapelletje, dat daar midden in den akker stond, en naar die mooie oude windmolen onder Lieshout, waar ik later nog bij hem zoo’n kranige forsche studie zag met die vierkante schaapjes onder langs de molen”.

4. Brand 1587 windmolen

bron: https://atlas.odzob.nl/Toelichtingen/Erfgoedkaart/Tekst/Bijlage%203%20Catalogus%20Cultuurhistorische%20Inventarisatie%20Laarbeek.pdf blz 37 ev

kaart 1643 tnv Helmond kerkje Lieshout